Twee topauteurs in een tot de nok toe gevulde bibliotheek Eemland: winnaar van de P.C. Hooft-prijs 2022 Arnon Grunberg en de winnares van de NS Publieksprijs 2021 Lale Gül. Zij werden zondag 10 april geïnterviewd door de innemende literatuurverslaggever en schrijver Onno Blom. Wethouder van cultuur Fatma Koşer -Kaya opende de avond officieel en daarna bracht Twan Vet, de begenadigde stadsdichter van Amersfoort, drie nieuwe gedichten te gehore over de ‘Eerste Liefde’, het thema van de 87ste Boekenweek (9 t/m 18 april).
Lale Gül
Lale Gül (24) debuteerde in 2021 met haar baanbrekende autobiografische roman ‘Ik ga leven’. Een roman over haar vrijheidsstrijd in een streng islamitisch gezin. Tussen Lale Gül en Onno Blom ontspon zich een levendig en interessant gesprek over schrijven, inspiratiebronnen en dromen. Lale Gül liet weten behoorlijk overvallen te zijn door het snelle en grote succes van haar boek, dat ook wordt verfilmd. De vertaalrechten zijn verkocht aan meerdere landen: “Mijn boek komt morgen uit in Duitsland, ik vind het spannend wat de reacties zullen zijn, er lopen gevaarlijke types rond.” Haar roman is vanuit woede geschreven: “Woede is een fijne brandstof voor het schrijven.” Ze heeft zich lang afgevraagd of ze de enige opstandige was, maar ze ontdekte al snel dat dat niet zo was: “Ik ben niet de enige dorpsgek”. Wat betreft haar verzet tegen de strenge moraal, vond ze steun bij Multatuli’s Max Havelaar, maar ze wilde geen ‘paria’ worden. Onno noemde haar boek een ‘schelmenroman’, vergelijkbaar met ‘Ik, Jan Cremer’, dat eveneens vol humor zit. Hij vond ook dat Lale Gül erg goede seks scenes schrijft en vertelde het publiek dat dat echt een kunst is, net als het schrijven van een goed liefdesgedicht. Lale Gül: “Ik wist niet dat dat zo’n dingetje was; ik moet blijkbaar seksboeken gaan schrijven, daar ligt mijn talent.” Ze zei te hopen dat jongeren, die zich in dezelfde situatie bevinden als waarin zij zich bevond, voor zichzelf kiezen, voor vrijheid en lust en tegen het dogmatische en rechtzinnige. Tot slot: “Mijn gevoelens zijn dubbel, ik ben niet woedend meer, ik ben bevrijd, maar ik word nog altijd bedreigd, ook de reacties op mijn tweede boek zullen onberekenbaar zijn.”
Arnon Grunberg
Na de pauze trad eerst Yulai Smits, de winnares van de Kunstbende Utrecht categorie taal, op met haar gedicht ‘Spiegel ziek’. Daarna was het de beurt aan Arnon Grunberg (51). Onno Blom informeerde naar zijn theateroptreden als danser. Samen met de Vlaamse dichteres Charlotte Van den Broeck gaat Arnon de ‘schaamte te lijf’ in de dansvoorstelling ‘microcosm’ van Nicole Beutler: “Schaamte is een belangrijke emotie. Als het gaat om het schrijven van een roman, zitten ongemak en waarheid dicht tegen elkaar aan.” Grunberg duikt regelmatig anoniem in allerlei arbeidssituaties “om mezelf als schrijver beter te maken”. Hij ging bijvoorbeeld schoonmaken in een hotel: “Je krijgt dan een intieme, voyeuristische kijk op mensen die je niet tegenkomt. Het doekje waarmee je de wc schoonmaakt, daarmee wordt ook de afstandsbediening van de tv schoongemaakt; als het er maar schoon uitziet. Elke afschuw went, heel snel.”
Grunberg was als tiener extreem verlegen: “Ik liep 20 rondjes om het café voordat ik naar binnen durfde, dan ben je sociaal incapabel. Maar als ik een brief schreef, was ik niet bang en durfde ik alles, het effect van woorden, de macht, daar was ik van doordrongen, ik voelde me bijna onverslaanbaar”. Onno: “Verlegenheid is te overwinnen, komt daar misschien je ongeremdheid uit voort?” Grunberg: “Ik denk dat mensen over grenzen willen gaan om te beseffen dat ze leven.”
Vervolgens kwam het gesprek op de ouders van Grunberg: “Mijn ouders zijn de oerbron voor mijn schrijverschap. Mijn moeder is een belangrijke inspiratiebron, bij mijn vader ligt het moeilijker, hij wiste al zijn sporen en sprak niet over zichzelf. Datgene wat je niet weet of hoort, ga je invullen met fantasie. Ook geheimen inspireren.” In de oorlog zat zijn vader ondergedoken op 40 verschillende adressen. Zijn moeder overleefde Auschwitz: “Mijn fascinatie voor extreme situaties komt voort uit mijn behoefte iets meer van mijn ouders te begrijpen. Mijn mensbeeld is beïnvloed door extreem geweld. Dat onderzoek ik in mijn romans, ik wil ook de daders begrijpen. Fictie is een omweg die je nodig hebt om bij de waarheid te komen. Zonder stijl gaat het niet.”
Grunberg dacht over menig antwoord lang na, je kon dan een speld horen vallen in de zaal. Onno Blom sloot het gesprek af met : “Fascinerend dat de grens tussen realisme en absurdisme niet te trekken is, het is lachen en huilen/huiveren tegelijk.”
Voor Gül én Grunberg gold dat lezen hun redding was.
Met dank aan de openhartigheid van Lale Gül en Arnon Grunberg en het vakmanschap van Onno Blom.
Volgend jaar, 2023, hopen we tijdens de 88ste Boekenweek weer een coronavrije Nacht van de Literatuur te kunnen organiseren met meerdere schrijvers op allerlei historische locaties.
Verslag: Guido de Wijs
